M48

Sesja 5 17.02.2015

Gromady otwarte w Jednorożcu i Orionie.

Messier 48 (NGC2548). Odkrył ją w 1771 Charles Messier (w katalogu od 19 lutego 1771), jednak z powodu błędu w zapisie pozycji do 1934 roku była uznawana „za zaginioną”. 1 lutego 1786 William Herschel umieścił ją w swoim katalogu jako H VI.22.
Jest to duża, jasna otwarta gromada gwiazd w gwiazdozbiorze Hydry, która jest łatwo widoczna przez lornetkę. Pod ciemnym niebem jest również widoczna gołym okiem. Z powodu rozmiaru kątowego zbliżonego do jednego stopnia, najlepiej wygląda w okularze szerokokątnym. M48 zawiera około 80 gwiazd, rozłożone w przestrzeni o średnicy około 23 lat świetlnych. Uważa się, że ma około 300 milionów lat i zawiera kilka żółtych olbrzymów, jak i zwykłe gorące niebieskie gwiazdy typowe dla gromad otwartych. Jest stosunkowo niedaleko, zaledwie 1500 lat świetlnych od Ziemi.

M50

Messier 50 (NGC2323). Prawdopodobnie znana Cassiniemu przed 1711 (według relacji jego syna Jacques’a z 1740 roku). 5 kwietnia 1772 niezależnie odkryta przez Messiera.
M50 jest dość jasną gromadą otwartą w gwiazdozbiorze Jednoroźca, o średnicy 16 minut kątowych. Jest dosyć zwarta, ale ponieważ leży na bogatym w gwiazdy tle, może byc trudno wyłowiona. Według niektórych gromada ta ma kształt serca, ale to nie jest takie oczywiste do zauważenia. Gromada ta ma 20 lat średnicy i zawiera co najmniej 109 gwiazd, w tym czerwonego olbrzyma i kilka żółtych olbrzymów. Astronomowie uważają, że jest to stosunkowo młoda gromada, ma około 100 milionów lat. M50 leży prawie 3000 lat świetlnych od Ziemi.

NGC2264

NGC2264 (również Gromada Choinka lub Collinder 112) – młoda gromada otwarta, znajdująca się w gwiazdozbiorze Jednorożca w odległości 2700 lat świetlnych od Ziemi. Została odkryta 18 stycznia 1784 roku przez Williama Herschela.
Gromada ta zanurzona jest w mgławicy refleksyjnej, w której powstają nowe gwiazdy, otoczonej większą, świecącą na czerwono mgławicą emisyjną. Mgławica emisyjna jest pobudzana do świecenia przez energetyczne światło nowo powstałych gwiazd. W części zewnętrznej miesza się ona z ciemnymi obłokami pyłu międzygwiazdowego. Jest to obszar H II. Obiekt ten jest nazywany też Gromadą Choinka ze względu na ułożenie gwiazd naprzeciw znajdującej się  Mgławicy Stożek. Inna część NGC 2264 znajdująca się po drugiej stronie gromady od Mgławicy Stożek bywa nazywana Mgławicą Futro z Lisa. Najjaśniejsza gwiazda gromady to S Monocerotis.
Ten interesujący obiekt to dwa w jednym: większość obserwatorów powinno być w stanie zobaczyć gromadę gwiazd, podczas gdy obserwatorzy z większą aperturą niewyraźną mgławicę. Należy pamiętać, że nie jest to jedyna gromada gwiazd nazwana choinką. NGC581 (M103), też jest czasami nazywana gromadą choinką, także dzięki osobliwemu ułożeniu gwiazd. Wracając do Mgławicy Stożek - niestety dla astronoma amatora, mgławica ta jest niezwykle trudna do zauważenia. Smoliście czarne niebo i filtr wąskopasmowy H-beta będzie niezbędny, aby się udało. Nawet w dobrych warunkach większość obserwatorów zobaczy tylko stosunkowo jasne końcówki mgławicy.
Uważa się, ze gromada ta ma między 3 a 5 milionów lat, co czyni ją jedną z najmłodszych otwartych gromad na niebie.

NGC2244

 NGC 2237-9, 2244 i 2246 (Mgławica Rozeta). Mgławica Rozeta jest dużą, ale słabą mgławicą emisyjną, która początkowo była odkrywana kawałek po kawałku, stąd jej wiele numerów NGC: 2237, 2238, 2239 i 2246. Dopiero później jej kształt i zakres zostały w pełni uznane. jej rozmiar to 1,3 st., czyli prawie trzy razy więcej niż rozmiar księżyca w pełni. Mgławica ma niemal okrągły kształt i na zdjęciach czerwonawe zabarwienie. Chociaż jej pozorna jasność jest stosunkowo wysoka, wynosi 6m, to jest tak dużym obiektem, że jest trudnym do obserwacji. Filtr wąskopasmowy (np. H-beta) i OIII znacznie może pomóc w obserwacji tego obiektu. Trzeba naprawdę ciemnego nieba, aby zobaczyć Mgławicę Rozeta. W centrum mgławicy jest mała,ale jasna gromada otwarta NGC 2244. Nawet małe teleskopy powinny wyłuskać tą gromadę bez problemów. Wraz z Mgławicą Rozeta te dwa obiekty tworzą chmurę gazu i pyłu wokół młodych, gorących gwiazd o wieku około 3 milionów lat. Astronomowie szacują, że mgławica Rozeta znajduje się w odległości 4500 lat świetlnych od ziemi.
Mnie też nie udało się zauważyć mgławicy. Podejrzewam, że potrzeba teleskopu co najmniej 12 cali lub większy, aby ją zauważyć.

NGC2301

 Obserwatorzy patrzący na gwiazdozbiór jednorożca oglądają część grubości Mlecznej Drogi pełnej gwiazd. Jest tutaj wiele gromad otwartych, z których kilka jest dobrym celem dla małych i średnich teleskopów, tak jak w przypadku gromady NGC2301. Gromada ta jest odległa 3000 lat świetlnych od nas i ma prostokątny kształt o szerokości około 12 minut kątowych. Jest stosunkowo młodą gromadą w wieku około 164 milionów lat i zawiera co najmniej 146 gwiazd. Gromada jest niezwykła z tego powodu, że leży bardzo blisko zarówno galaktycznego, jak i niebieskiego równika.

NGC2232

NGC2232. Ta jasna gromada otwarta obejmuje jasna gwiazdę 10 Monocerotis, więc powinna być łatwa do wychwycenia. Jest to luźna gromada, rozpierzchnięta po powierzchni 29 minut kątowych, więc najlepiej wygląda w okularze o małym powiększeniu. Zawiera ponad 40 gwiazd, leży 1200 lat świetlnych od Ziemi i uważa się, że ma 40 milionów lat.

M42

Messier 42 (NGC1976). Jeśli potrzebujesz dobrego powodu, by przezwyciężyć zimowe chłody i mrozy, to jest to M42. Jest kilka obiektów,które mogą rywalizować z Wielką Mgławicą Oriona w pięknie, jasności i zainteresowaniu, ale żaden go nie zwycięży. Po najechaniu teleskopem w kierunku Mgławicy Oriona, patrzymy głęboko w coś, co nazywa się Wielkim Obłokiem Molekularnym. Ta ogromna chmura pyłu i gazu ma około 240 lat świetlnych szerokości i obejmuje nie tylko Mgławicę Oriona, ale również Mgławicę Płomień (NGC2024) i ciągle nieuchwytną dla  mnie Mgławicę Koński Łeb (IC434). Obłok Molekularny Oriona jest stosunkowo bliskim obiektem, leżącym na tym samym ramieniu co my -Ramieniu Oriona. To dlatego jest tak duża, a w niektórych częściach przynajmniej - tak bardzo jasna. Mgławica Oriona leży zaledwie 1300 lat świetlnych od nas. Jest widoczna gołym okiem jako rozmyta plamka w połowie Miecza Oriona. Już nawet mały teleskop odsłania dwa najjaśniejsze regiony, z których większym jest M42 (NGC1976) oraz mniejszy M43 (NGC1982). Obłok Molekularny w Orionie jest generalnie miejscem aktywnego formowania się gwiazd i Mgławica Oriona nie jest tutaj wyjątkiem.
Teleskop Hubbla wykazał również dowody dysków protoplanetarnych, co oznacza,że co najmniej niektóre z młodych gwiazd w Mgławicy Oriona są na dobrej drodze tworzenia własnych systemów planetarnych. Amatorzy nie zobaczą takiego poziomu szczegółowości, ale ciągle mogą się cieszyć wspaniałym widokiem na przykład gromady Trapez. To słynne skupisko czterech jasnych gwiazd jest bardzo młodą gromadą, ma zaledwie milion lat. Chociaż tylko cztery gwiazdy są widoczne natychmiast i jeszcze jedną lub dwie metodą zerkania, to w rzeczywistości jest tam więcej gwiazd zasłoniętych przez chmury pyłu i gazu.Obrazy w podczerwieni pozwoliły zobaczyć te gwiazdy, Trapez stał się jednym z najlepiej poznanych ze wszystkich otwartych gromad gwiazd. Mgławica zazwyczaj wygląda większa, patrząc z filtrem, ponieważ peryferyjne części są łatwiejsze do zobaczenia.  W przeciwieństwie do większości obiektów głębokiego nieba, fotografie nie zapewniają dużo lepszych widoków tego obiektu, niż można uzyskać za pomocą teleskopu. Zdecydowanie większą z dwóch połówek Mgławicy Oriona jest M42. Ta chmura w kształcie ptaka ma 25 lat świetlnych średnicy w najszerszym miejscu, lub około dziewięć razy odległości od Słońca do Alfa Centauri. M43 jest znacznie mniejszą chmurą gazu. Mimo, że wyglądają one jak oddzielne obiekty, są właściwie jedną wielką chmurą, z pozornym podziałem między,którym jest ogromny pas pyłu, który zasłania światło emitowane przez część mgławicy za nim.

NGC1981

NGC 1981 jest gromadą otwartą na północnym końcu miecza Oriona. To luźna i rozproszona grupa gwiazd w promieniu 25 minut kątowych i wygląda najlepiej w niskich powiększeniach. Najjaśniejsze z jej kilku gwiazd są ułożone w kształcie litery Y. Gromada ta leży około 1500 lat świetlnych od Ziemi.

NGC2169

NGC2169. Ta luźna otwarta gromada gwiazd w Orionie otrzymała wspólne imię, ponieważ jej człony wydają się być rozmieszczone w dwóch grupach, jedna ułożona jak liczba "3",druga podobna do liczby "7" . Zawiera około 30 gwiazd i jest uważana za dość młodą, ma około 50 milionów lat.

NGC1662

NGC1662 zawiera co najmniej 20 gwiazd, ma około 4 lat świetlnych średnicy, i jest około 1200 lat świetlnych od nas.

Lambda Lambda asteryzm

Lambda-lambda. Asteryzm o charakterystycznym kształcie. Jego nazwa bierze się stąd, że kształtem przypomina grecką literą  lambda, a jego centralna gwiazda jest Lambda Orionis (Meisa).

Jowisz

Sesja 4, 13.02.2015r

Piątek 13 zapowiadał się całkiem nieźle. Po całym dniu spędzonym w pracy, w drodze do domu spoglądałem na niebo i głowie już układałem plan obserwacji na dzisiejszy wieczór. Zanim jednak przeszedłem do grup otwartych w Cefeuszu i Kasjopei, rzuciłem okiem na właściwie pierwszą gwiazdę na niebie, którą okazał się Jowisz. W okularze 9mm miałem bardzo fajny obraz Jowisza i jego księżyców. Niestety nie dostrzegłem WCP, ale i też po krótkiej chwili wpatrywania oczy zaczęły łzawić, światło od planety było niesamowicie silne. Niewiele już wskórałem, przeszedłem do szkicowania i odczekałem jeszcze chwilę, aby moje oczy mogły dojść do siebie. Niebo było takie sobie, podobnie jak wczoraj.
Piszę ten raport już kilka dni po fakcie (22 lutego), gdyż mam tak dużo pracy zawodowej, że nie mam właściwie wiele czasu na nic innego. Jedynie co robię, to wychodzę na obserwacje i robię szkice. Cała reszta musi czekać na więcej wolnego czasu - przeważnie w niedzielę.

NGC7160

NGC 7160 (również OCL 236) – mała gromada otwarta znajdująca się w gwiazdozbiorze Cefeusza. Odkrył ją William Herschel 9 listopada 1787 roku. Ma 7` średnicy i wymaga stosunkowo dużych powiększeń.Ma dwie jasne gwiazdy (7 i 8 m) łatwo zauważalne, oraz trzy gwiazdy 9m ułożone w trójkąt, również możliwe do zauważenia.Jest położona w odległości ok. 2,6 tys. lat świetlnych i ma ok. 18 mln lat.

NGC7209, NGC7243

NGC 7209 (również OCL 215) Mała konstelacja Jaszczurki jest słabo dostrzegalna i niewyraźna oraz pozbawiona ciekawych obiektów głębokiego nieba, ale zawiera kilka wartościowycgh gromad otwartych w tym NGC7209– rzadką gromadę otwartą.Przyjmuje się, że w jej skład wchodzi około 100 młodych gwiazd i oddalona jest od Ziemi o około 3810 lat świetlnych. Odkrył ją William Herschel 19 października 1788 roku. Jest tam wiele gwiazd 10. i 11. wielkości, w tym dwie czerwone.Ponieważ zawiera pomarańczowe i żółte olbrzymy, uważa się że jest dość starą grupą. Szacunki wskazują na wiek do 410 mln lat, a biorąc pod uwagę jak daleko są od siebie gwiazdy składowe to siły grawitacji są zapenie bardzo słabe. Gromada ta jest u skraju swego żywota i zapewne wkrótce wyrusza własna drogą po całym kosmosie.

NGC 7243 (również OCL 221) – drugą z dwóch znanych gromad otwartych, znajdująca się w gwiazdozbiorze Jaszczurki, jest duża jasna gromada NGC7243,oddalona od Ziemi o około 2800 lat świetlnych. Składa się głównie z białych i niebieskich gwiazd. Odkrył ją William Herschel 26 września 1788. Jest to nieregularna grupa 40 gwiazd rozproszona wokół podwójnej gwiazdy Struve 2890.Gromada wygląda dobrze zarówno przez lornetkę, jak i teleskop. W lornetce można próbować uchwycić obie te gromady otwarte w jednym polu widzenia. Uważa się że są w porównywalnym wieku jak Plejady, nie więcej niż 110 mln lat. To sprawia, że są o wiele młodsze od pobliskiej gromady NGC7209.

M52

Messier 52 (M52, NGC 7654) – M52 jest jedną z najlepszych z wielu gromad otwartych w gwiazdozbiorze Kasjopei. Odkrył ją w 1774 roku Charles Messier podczas obserwacji komety (w katalogu od 7 września 1774 roku). Nie jest znana dokładna odległość M52 od Ziemi. Niepewność wywołana jest przez dużą absorpcję międzygwiazdową, która ma wpływ na światło gromady biegnące do Ziemi. Podaje się wartości od 3 do 7 tys. lat świetlnych. Obserwowana średnica gromady wynosi około 13 minut kątowych, co w zależności od przyjętej odległości odpowiada od 11 do 26 ly. Wiek M52 wynosi jedynie około 35 milionów lat.Według obserwacji Ake Wallenquista z 1959 roku gromada w promieniu 9' od centrum zawiera 193 gwiazdy (gęstość wynosi około 3 gwiazd na parsek2). Najjaśniejsza z nich należąca do ciągu głównego ma jasność obserwowaną 11,0m i należy do typu widmowego B7. Jaśniejsze od niej są dwa żółte olbrzymy – jasność pierwszego sięga 7,77m (typ widmowy F9), natomiast drugiego – 8,22m (typ G8).
Najlepiej oglądać ją w małym lub średnim powiększeniu. Jasne (wielkość 8m), żółte gwiazdki w pobliżu centrum nie są centrum gromady, ale tylko w tym samym polu widzenia.
Około 35' na południowy zachód od M52 znajduje się mgławica NGC 7635(mgławica Bąbel)z centralną gwiazdą bardzo trudną do zauważenia, natomiast na południowym krańcu położona jest gromada otwarta Czernik 43 (Cz 43).

NGC7789

NGC 7789 (również OCL 269) – gromada otwarta znajdująca się w gwiazdozbiorze Kasjopei. Odkryła ją Caroline Herschel 30 października 1783 roku. Ma około stu bladych gwiazd w koncentrycznych łukach. Badania astrofizyczne pokazały 583 członków gromady.Gromada ta wygląda bardzo atrakcyjnie w teleskopach o różnej wielkości. Zwana jest Różą Caroliny z racji odkrywcy. Małe teleskopy pokazują małe okrągłe, prawie jak mgławica - pasma światła, ale dla średnich i dużych apertur będzie można rozbić wiele więcej gwiazd upakowanych w obszarze 16 minut kątowych. Istnieje bowiem bardzo dużo gwiazd w tej gromadzie. Jest również niezwykle okrągła, a przy odrobinie wyobraźni spirale gwiazd można porównać do płatków róży. Jest to dość stara gromada, przybliżony wiek to 1,6 miliarda lat.
Oprócz zwykłych niebieskich i białych gwiazd, znajduje się tam również kilka żółtych i pomarańczowych gwiazd. Są to czerwone olbrzymy, które wykorzystały już swoje zapasy wodoru potrzebnych do normalnych reakcji jądrowych. Jest położona w odległości ok. 5,9 tys. lat świetlnych i 35 lat świetlnych średnicy.

NGC129

NGC 129 (również OCL 294) –  ta gromada otwarta w Kasjopei jest duża ale luźna i wygląda najlepiej w szerokich polach widzenia. Odkrył ją William Herschel 16 grudnia 1788 roku. NGC 129 zawiera kilka olbrzymów w tym cefeidę zwaną jako DL Cassiopeiae. Ta gwiazda zmienna ma okres prawie dokładnie 8 dni, a jej jasność waha się od 8,7m do 9,28m. Cefeidy są istotne ze względu na znane zależności pomiędzy ich właściwej jasności i częstotliwości. Przez pomiar ich częstotliwości, w tym przypadku 8 dni można obliczyć jasność wewnętrzną, w przypadku DL Cassiopeiae wynosi -4,2m. Od pozornej jasności gwiazdy (czyli jak jasna nam się wydaje) jest funkcją, jak daleko jest jeśli znamy jej wewnętrzną jasność i pozorną jasność. DL Cassiopeiae jest jedną z najlepiej przebadanych cefeid na niebie i dlatego że jest członkiem grupy NGC 129, możemy dokładnie obliczyć jej odległość. Ostatnie szacunki umieszczają DL Cassiopeiae w odległości około 6600 lat świetlnych, trochę większa niż wartość 5400 lat świetlnych przyjęta za powszechnie obowiązującą w przeszłości. Jeśli większa liczba jest dokładniejsza, to NGC 129 ma średnice 33 lat świetlnych.

M103

Messier 103 (znana również jako M103 lub NGC 581) – gromada otwarta znajdująca się w gwiazdozbiorze Kasjopei. Została odkryta przez Pierre’a Méchain’a 22 kwietnia 1781 roku. Ulokowana w odległości około 1° na północny wschód od gwiazdy Ruchbah.Jasność względna M103 to 7,4m. Gromada jest bardzo młoda (jej wiek szacuje się na około 25 mln lat) i bardzo liczna, złożona z kilku tysięcy gwiazd. Jednocześnie jest to jedna z najbardziej oddalonych od Ziemi spośród znanych gromad otwartych (od 8000 do 9500 lat świetlnych). Obiekt o jasności około +7,5m dominujący w polu gromady to jasna gwiazda Struve 131 (HD 9311) w rzeczywistości nie należąca do gromady, lecz jest to przypadkowo leżący na jej tle, znacznie bliższy, układ wielokrotny gwiazd.
Ta gromada otwarta w Kasjopei zawiera około 170 gwiazd, z których najjaśniejsze są ułożone w zgrabny kształt, który (przy odrobinie wyobraźni) przypomina choinkę. Jest nawet jasna gwiazda na szczycie drzewka, ale niestety nie jest ona w rzeczywistości członkiem grupy,a okazuje się leżeć w tym samym polu widzenia. W każdym razie jest to jeden z tych obiektów, które najlepiej wyglądają w małych lub średnich powiększeniach. Grupa jest dość mała, tylko 13 minut kątowych. M103 ma około 30 lat średnicy i około 3000 lat świetlnych od Ziemi. Jest częścią grupy gromad otwartych zwaną Asocjacją OB8 Kasjopei. Wszystkie są mniej więcej w tej samej odległości od Ziemi, a co ważniejsze wydają się być w tym samym wieku. Są one uważane za grupy, które narodziły się z tego samego obłoku mgławicowego gdzieś między 20 a 25 milionów lat temu. Inne grupy otwarte należące do tej asocjacji to NGC663, NGC 654, NGC659. Więcej o nich w osobnych opisach.
M103 jest odnotowana w historii astronomii jako ostatni obiekt dodany przez Charlesa Messiera do swojego katalogu obiektów głębokiego nieba. Chociaż sama lista obejmuje 110 obiektów, numery od 104 w górę zostały dodane przez innych ludzi.

NGC654, NGC663

NGC 654 (również OCL 330) – gromada otwarta znajdująca się w gwiazdozbiorze Kasjopei. Odkrył ją William Herschel 3 listopada 1787 roku. Jest położona w odległości ok. 7,9 tys. lat świetlnych. Jest mały obszarem (około 5 minut kątowych), ale bardzo bogatym w jasne gwiazdy, które najlepiej wygląda przy średnich  i dużych powiększeniach. Wydaję się również dużo ciemniejsza niż powinna być, co oznacza, że jest częściowo przysłonięta przez pył międzygwiezdny, który leży pomiędzy nami a gromadą.

NGC 663 (również OCL 333) – gromada otwarta znajdująca się w gwiazdozbiorze Kasjopei. Odkrył ją William Herschel 3 listopada 1787 roku. Jest położona w odległości ok. 7,9 tys. lat świetlnych .

NGC1027

NGC 1027 (również IC 1824 lub OCL 357) – gromada otwarta znajdująca się w gwiazdozbiorze Kasjopei. Odkrył ją William Herschel 3 listopada 1787 roku. Jest położona w odległości ok. 3360 lat świetlnych. Tą miłą dla oka grupę otwartą można znaleźć niecałe 6 st na południowy wschód od gwiazdy wielkośći 3,4 Epsilon Cassiopeiae. Przez teleskop8 calowy można zobaczyć 15 najjaśniejszych gwiazd zawieszonych we mgle. Jasna gwiazda w centrum NGC1027 jest wielkości 7m.

NGC457

NGC 457 (również OCl 321, Gromada ET, Gromada Sowa albo Gromada Ważki) – gromada otwarta znajdująca się w gwiazdozbiorze Kasjopei. Odkrył ją William Herschel 18 października 1787 roku. Jest to młoda gromada, jej wiek szacuje się na 25 milionów lat. Jest położona w odległości ok. 7,9 tys. lat świetlnych i 34 lata świetlne średnicy.
NGC457 jest jedną z najbardziej znanych gromad otwartych nieujętych w Katalogu Messiera. Jest to świetny widok przez teleskopy o różnej wielkości, łatwo zauważalne dwie jasne gwiazdy jako oczy figury. Pod nimi gęsta gromada gwiazd, która może być interpretowana jako ciało figury, a następnie dwa rzędy dość jasnych gwiazd po każdej stronie grupy jako ramiona lub skrzydła. Wielu astronomów porównuje NGC457 do do Sowy z jej jasnymi oczami patrzącymi na obserwatora, z uniesionymi skrzydłami,jakby gotowe do lotu. Ale astronomowie w pewnym wieku prawdopodobnie zobaczą ET z filmu Spielberga, z jego jasnymi oczami, kompaktowym korpusem i długimi ramionami.
Jaśniejsza z dwóch "oczu" jest Phi Cassiopeiae, nadolbrzym typu F około 70 razy większa od Słońca. Pomimo pozorów ta gwiazda nie jest członkiem grupy, a tylko leży w tym samym polu widzenia. Jest położona znacznie bliżej Ziemi, zaledwie 2330 lat świetlnych.

C/2014 Q2 Lovejoy

Sesja nr 3, 12.02.2015

Uff, strasznie długo trzeba było czekać na kolejną sesje obserwacyjną - prawie miesiąc. Co sie działo u mnie w przeciągu tego czasu? ano,  niewiele... Jak pamiętam w okolicach 22 stycznia wieczorem pojawiła się dziura w chmurach, wystawiłem teleskop, poszedłem na herbatę, wracam - a tu niebo już prawie całkowicie zachmurzone. Podobna sytuacja powtórzyła się kilka dni później, bodajże 26 stycznia. 31 stycznia niebo było bezchmurne - ale - no właśnie, pełnia księżyca ha ha. Można było zauważyć halo wokół łysego, piękne, ogromne prawie na ćwierć nieba. O obserwacjach można było zapomnieć. W zasadzie obserwować można od III kwadry poprzez nów do I kwadry, póżniej światło księżyca przeszkadza na tyle, że obserwacje obiektów głębokiego nieba stają się utrudnione.

Ale w końcu nastała piękna pogoda od 12 lutego przez kilka dni (i nocy) ma być bezchmurnie, więc trzeba będzie wykorzystać sytuację.

Sesje zacząłem ok godz. 19. Temperatura +2st., lekkie podmuchy zimnego wiatru. Mam "górskie" ubranie, ale przy obserwacjach ciężko o stałe ogrzewanie organizmu, jak choćby przy wędrówkach górskich, więc co jakiś czas trzeba pójść do domu, napić się herbaty. Niebo niestety takie sobie, niby jest bezchmurnie, ale nie ma takiej klarownej widoczności, np. widać gwiazdę Polarną, ale z dyszlem mam kłopoty. Niebo jest jasne, nie ma granatu, nie mówiąc o czerni. Do Dębicy mam 10km w linii prostej, zasłoniętą lasem, tak że tutaj łuna jest niewidoczna, teleskop mam ustawiony tak, żeby żadne lampy nie świeciły w polu widzenia, jedynym źródłem światła jest mój dom. W sumie sam nie wiem, dlaczego mimo takiej bezchmurnej pogody mam takie kiepskie niebo. Jedynym wytłumaczeniem są pewnie cieniutkie chmury gdzieś wysoko, które rozpraszają światło.

Pierwszym celem na dzisiejszy wieczór ustaliłem Galaktyki Bodiego, M81 i M82. Trochę poczytałem o nich i postanowiłem, że rzucę na nie okiem.

Niestety, z powodu opisanych uprzednio problemów, zauważenie galaktyk było niemożliwe, ustawiłem jeszcze teleskop na galaktykę M101, chwile wpatrywałem się w miejsce, gdzie powinna się ona znajdować - ale nic nie dostrzegłem.

Przypomniałem sobie o komecie Lovejoy, jak dzisiaj się będzie prezentować. Odnalazłem ją pomiędzy gwiazdami Almaak i Nembus w gwiazdozbiorze Andromedy. Ani przez lornetkę, ani w okularze teleskopu nie zauważyłem ogona komety. Jawiła się ona jako mglista chmura, podobna do gromady kulistej. A oto szkic jaki zrobiłem:



Skoro mam takie, a nie inne niebo, postanowiłem kontynuować przegląd grup otwartych i asteryzmów, jaki rozpocząłem na poprzedniej sesji. Myślę, że trzeba będzie jeżdzić w Bieszczady pod ciemne niebo, ale to później jak juz całkiem pochłonie mnie to hobby :).

Asteryzm Żaglowka

Asteryzm Żaglowka

 W roku 1988, amator Dan Hudak z Ohio, napisał list który pojawił się w letnim wydaniu magazynu Deep Sky, opisujący asteryzm który wyglądał jak niebieska żaglówka. W lornetce, żaglówka zdaje się być przewrócona, a jej maszt celuje w kierunku południa. Dziób jachtu wyznaczony jest przez
22 Leo o jasności 7mag, najjaśniejszą gwiazdę grupy. Osiem dodatkowych gwiazd uzupełnia obraz. W teleskopie wszystko jest już na swoim miejscu.
Jest to asteryzm polozony na granicy Małego Lwa i Lwa. Mozna latwo odnaleźć go, ponieważ rzucają sie w ochzy cztery gwiazdy usytuowane idealnie w linii prostej.

M40

Przypomnialem sobie o łatwym Messierze leżącym w gwiazdozbiorze Wielkiej Niedzwiedzicy, tj. Messier 40(w skrócie M40, również Winnecke 4, WNC4). Piszą łatwym, ponieważ jest to jedyny układ dwóch gwiazd w calym katalogu. Pierwszym udokumentowanym odkrywcą obiektu jest Charles Messier, który dokonał tego w roku 1764. Przeszukiwanie tego fragmentu nieba Messier rozpoczął sugerując się notatkami Jana Heweliusza. Nie znajdując tam jednak żadnej mgławicy, skatalogował zamiast niej, dla porządku, tę gwiazdę podwójną. Nieporozumienie dwóch astronomów zauważył i skomentował w 1966 roku John Mallas.Obiekt został ponownie niezależnie odkryty w 1863 roku przez Friedricha Winnecke, poszukującego układów wielokrotnych.
Winnecke zmierzył odległość między składnikami na 49,2". W 1966 wyznaczona ponownie wynosiła 51,7", a w 1991 już 52,8". Obecnie sugeruje się, że tak naprawdę M40 jest obiektem jedynie optycznie podwójnym, a nie, jak sądzono dawniej, układem blisko związanym grawitacją.

NGC1502, kaskada Kemble`a

NGC 1502 (również OCL 383) – stosunkowo zwarta gromada otwarta zawierająca około 45 gwiazd, znajdująca się w gwiazdozbiorze Żyrafy. Jej jasność oscyluje wokół wartości 6,9m. Została odkryta 3 listopada 1787 roku przez Williama Herschela. Jest położona w odległości ok. 3,3 tys. lat świetlnych . W pobliżu NGC 1502 znajduje się asteryzm znany jako Kaskada Kemble’a.

Ojciec Kemble (franciszkanin) pasjonował się obserwacjami głębokiego nieba zarówno przez teleskopy jak i lornetki. Jego najtrwalszym dziedzictwem astronomicznym jest ciekawy asteryzm na który natknął się on podczas przeglądu niewyraźnego gwiazdozbioru Żyrafy (Camelopardalis) w
lornetce 7x35. Żyrafa obejmuje pozornie bezgwiezdną pustkę pomiędzy Woźnicą a Małą Niedźwiedzicą.Wypatrujemy strumienia słabych gwiazd o jasnościach pomiędzy 7 a 9 magnitudo, płynącego na południowy wschód i zaakcentowanego samotnym słońcem 5mag w około połowie jego długości. To Kaskada Kemble'a. W sumie, kaskadę tworzy 20 gwiazd ułożonych w ładnym rządku o jasnościach z zakresu od 5 do 10 magnitudo. Chociaż gwiazdy tego łańcucha o długości 2,5 st. nie są ze sobą powiązane fizycznie, zdają się być ustawione w jednej linii z niemal wojskową precyzją. Załączony szkic pokazuje moje wrażenia z obserwacji .

M41

Przechodzimy teraz do gwiazdozbioru Wielkiego Psa i Rufy, gdzie znajduje się wiele wspaniałych gromad otwartych. Pierwszą na celownik wziąłem M41. Messier 41 (również M41 lub NGC 2287) – gromada otwarta w gwiazdozbiorze Wielkiego Psa. Odkrył ją przed 1654 rokiem Giovanni Batista
Hodierna. Niezależnie od Hodierny 16 lutego 1702 roku skatalogował ją John Flamsteed. W 1749 roku odkrył ją ponownie Guillaume Le Gentil. Według J. E. Gore’a była znana już Arystotelesowi około 325 p.n.e. W katalogu Messiera znajduje się od 16 stycznia 1765 roku.Gromada M41 jest oddalona od Ziemi o około 2,3 tys. lat świetlnych (ok. 710 parseków) i oddala się z prędkością 34 km/s. Średnica wynosi około 25-26 lat świetlnych (obserwowany rozmiar – 38'). Wiek gromady według różnych szacunków wynosi od 190 do 240 mln lat.M41 zawiera około 100 gwiazd. Kilka z nich to czerwone (i pomarańczowe) olbrzymy o składzie chemicznym zbliżonym do Słońca. Najjaśniejszy znajduje się w okolicach centrum gromady, ma jasność obserwowaną 6,9m i należy do typu widmowego K3. Najgorętszą gwiazdę M41 zalicza się do typu A0.

Messier 41 znajduje się ok. 4 stopni na południe od Syriusza.

M46, M47, NGC2539

Messier 46 (M46, NGC 2437) – gromada otwarta w gwiazdozbiorze Rufy. Odkrył ją w 1771 roku Charles Messier. W katalogu Messiera od 19 stycznia 1771 roku.M46 jest oddalona od Ziemi o około 5400 lat świetlnych i oddala się z prędkością 41,4 km/s. Średnica gromady wynosi ok. 30 lat świetlnych. Wiek szacuje się na ok. 300 mln lat.M46 zawiera około 500 gwiazd, z czego ok. 150 ma jasność obserwowaną od 10 do 13m. Najjaśniejsze z nich należą do typu widmowego A0 i są ok. 100 razy jaśniejsze od Słońca (jasność obserwowana najjaśniejszej – 8,7m).
W obrębie gromady znajduje się mgławica planetarna NGC 2438. Jednak pomiar prędkości, jak również wiek mgławicy i gromady wskazują, że nie powstała ona w Messier 46. Próbowałem coś dostrzec w jej obrębie, ale przy dzisiejszych warunkach musialem dać za wygraną, moze innym razem.

Nieopodal M46 leży gromada Messier 47 (M47, NGC 2422, NGC 2478). Odkryta przed 1654 przez Hodiernę. 19 lutego 1771 roku niezależnie odkryta i skatalogowana przez Messiera, jednak z powodu błędu w zapisie pozycji gromady do 1959 roku była uważana za „zaginioną”. Kolejnymi niezależnymi odkrywcami tej gromady byli Caroline Herschel (obserwowała gromadę na początku 1783 roku) oraz jej brat William (4 lutego 1785). John Dreyer w swoim New General Catalogue skatalogował błędnie zapisaną obserwację Messiera jako NGC 2478, a obserwację Herschela jako NGC 2422.M47 znajduje się w odległości około 1,56-1,75 tys. lat świetlnych od Ziemi i oddala się z prędkością 9 km/s. Średnica gromady wynosi około 12 lat świetlnych.
Wiek szacuje się na ok. 78 mln lat.Gromada zawiera ok. 50 gwiazd. Najjaśniejsza z nich ma jasność obserwowaną 5,7m i należy do typu widmowego B2. Zaobserwowano także 2 olbrzymy o jasności ponad 200 Słońc.

NGC 2539 (również OCL 611) – gromada otwarta znajdująca się w gwiazdozbiorze Rufy. Odkrył ją William Herschel 31 stycznia 1785 roku. Jest położona w odległości ok. 4,4 tys. lat świetlnych od Słońca

rys ngc2539

M93,NGC2362, NGC2354

Messier 93 (również M93 lub NGC 2447) – gromada otwarta, położona w gwiazdozbiorze Rufy w odległości 3600 lat świetlnych od Ziemi. Została odkryta w 1781 roku przez Charlesa Messiera.Messier 93 ma średnicę kątową 22', rzeczywistą – ok. 20-25 lat świetlnych. Obserwowana wielkość gwiazdowa M93 to 6m.

NGC 2362 (również OCL 633 lub ESO 492-SC9) – gromada otwarta znajdująca się w gwiazdozbiorze Wielkiego Psa. Odkrył ją Giovanni Hodierna przed 1654 rokiem, niezależnie odkrył ją William Herschel 4 marca 1783 roku. Jest położona w odległości ok. 4,8 tys. lat świetlnych .Gromada ta zawiera ok. 60 gwiazd, a jej wiek szacowany jest na 25 milionów lat. Nadal jednak związana jest z mgławicą. Najjaśniejszym składnikiem tej ładnej gromady gwiazd jest leżący prawie w środku, błękitny nadolbrzym czwartej wielkości – tau Canis Majoris.

Gromada otwarta NGC 2354 (również OCL 639 lub ESO 492-SC6) . Odkrył ją 6 marca 1785 roku William Herschel. Jest położona w odległości ok. 13,3 tys. lat świetlnych.

M44, M67

M44, M67

Ostatnim Gwiazdozbiorem, jaki dziś mam na tapecie jest Rak. Znajdują sie tu dw obiekty z katalalogu Messiera - M44 i M67.

Messier 44 (M44, NGC 2632, Żłóbek, gromada Ul, Praesepe) – gromada otwarta w gwiazdozbiorze Raka. Najprawdopodobniej znana już Aratosowi z Soloi w 260 p.n.e. W katalogu Messiera znalazła się 4 marca 1769 roku. Jeden z obiektów Messiera widzialnych gołym okiem.
Gromada M44 jest oddalona od Ziemi o 577 lat świetlnych (177 parseków). Średnica wynosi ok. 16 lat świetlnych. Wiek szacuje się na ok. 730 mln lat.Gromada składa się z około 200-350 gwiazd. Zawiera co najmniej 5 czerwonych olbrzymów i kilkadziesiąt białych karłów. Zaobserwowano m.in.
kilka gwiazd zmiennych typu delta Scuti o jasności obserwowanej 7-8m i jedną gwiazdę podwójną zaćmieniową – TX Cancri. W gromadzie zaobserwowano także pierwsze dwie planety krążące wokół gwiazd podobnych do Słońca, należących do gromady otwartej.Prawdopodobnie M44 i Hiady, choć oddalone od siebie o setki lat świetlnych mają wspólne pochodzenie. Wskazują na to podobne populacje gwiazd występujące w obu gromadach.
M44 był znany już w starożytności. Starożytni Grecy i Rzymianie nazywali go „żłóbkiem” (łac. praesepe, gr. phatne). Gwiazdy γ Cnc  i δ Cnc  miały symbolizować kolejno osła północnego (Asellus Borealis) i południowego (Asellus Australis). Według Eratostenesa miały to być osły, na których Dionizos i Sylen jechali na bitwę przeciw tytanom. Tytani mieli przestraszyć się osłów, które za zasługi zostały umieszczone na niebie przy żłóbku. Aratos wspomina obiekt M44 jako mgiełkę, Hipparchos z Nikei (130 p.n.e.) jako małą chmurkę. Klaudiusz Ptolemeusz zapisał M44 jako jedną z siedmiu „mgławic”.Galileusz jako pierwszy stwierdził, że M44 jest grupą co najmniej 40 gwiazd.

Messier 67 (również M67 lub NGC 2682) – gromada otwarta, odkryta w 1779 roku przez Johanna Gottfrieda Koehlera.M67 znajduje się w odległości 2,7 tysięcy lat świetlnych (0,83 kpc) od Ziemi. Ma średnicę kątową 30'. Jasność M67 to 6,1m.M67 jest jedną z najstarszych znanych gromad otwartych, i zdecydowanie najstarszym obiektem tego typu włączonym do katalogu Messiera.
W porównaniu do słynnego żłóbka M44, drugi obiekt Messiera w gwiazdozbiorze Raka, gromada otwarta M67 jest znacznie rzadziej obserwowana. Pomimo tego, że jest znacznie łatwiejsza do uchwycenia w jednym polu widzenia - jest bardziej zbita - wiec wygląda bardziej imponująco niż M44. Z naukowego punktu widzenia jest również interesująca.
Przede wszystkim ze względu na wiek. M67 wydaje się mieć kilka miliardów lat, jego wiek ocenia się na nie mniej niż 3,2 miliarda lat, prawdopodobnie bliżej 4 mld, a być może nawet 5 mld lat. Natomiast najbardziej znane gromady otwarte to stosunkowo młode obiekty, ich składowe gwiazdy mają kilkaset milionów lat. Plejady na przykład maja około 100 milionów lat, a astronomowie uważają, że w ciągu następnych 250 milionów lat ich gwiazdy zostaną skutecznie rozdzielone  (rozejdą się), że gromada ta przestanie istnieć.
Skąd astronomowie wiedzą, że M67 jest tak stara? Jedną ze wskazówek jest duża ilość gwiazd podobnych do naszego Słońca, z których niektóre wchodzą w stadium czerwonego olbrzyma. Aby tak się stało, gromada musi mieć wiek liczony w miliardach, a nie milionach lat.
M67 zawiera około 30 niebieskich maruderów, gwiazd które są cieplejsze niż gwiazdy o takiej samej jasności w gromadzie. Istnienie takich gwiazd jest trochę tajemnicze, ponieważ gwiazdy w gromadzie powstają z tego samego obłoku gazu i powinny się rozwijać w mniej więcej w ten sam sposób. Niebiescy maruderzy łamia ten trend. Dokładnie, w jaki sposób udało sie tym gwiazdom rozwinąć nie jest do końca jasne, ale jednym z wyjaśnień może być to, że w jakiś sposób wchłaniają materię z innej gwiazdy. Tak więc podczas gdy wiekszośc gwiazd jest "skazana" na zużycie gwiezdnego paliwa, niebieski maruder utzymuje jedno lub wiecej "doładowań", w wyniku czego powstają ich odmienne właściwości.

Minęła godzina 22.15. Jest dosyć zimno, szukacz już dawno zaparował, pora się zbierać. Pogoda jest stabilna więc jutro będę kontynuował eksploracje nieba. Mgławice i galaktyki zostawię sobie na lepsze warunki.





Pozdrawiam

Wojtek